Από την ομιλία για τον Άγιο Γρηγόριο...

...της Διευθύντριας του Δημοτικού μας Σχολείου κας Αρετής Τσουμάνη.

Σεβασμιότατε, Άγιοι Πατέρες της Εκκλησίας, τοπικές αρχές, κυρίες και κύριοι, αγαπητά παιδιά.

    25η Ιανουαρίου σήμερα, γιορτάζεται ο πολιούχος μας 'Άγιος Γρηγόριος.

    Ο Άγιος Γρηγόριος ο Θεολόγος (328-391 μ.Χ.), μας είναι γνωστός ως ένας από τους τρεις Ιεράρχες τους προστάτες της παιδείας. Επιπλέον είναι ένας από τους τρεις μόνο Αγίους στους οποίους η Εκκλησία έχει απονείμει τον τίτλο "Θεολόγος", γιατί με τις Θεολογικές ομιλίες του απέκρουσε τους αιρετικούς της εποχής του και συνέβαλε ουσιαστικά στη διατύπωση των ορθοδόξων δογμάτων, δηλαδή των αληθειών της πίστεώς μας.

    Έχουν γραφεί πολλά για τη ζωή του Αγίου Γρηγορίου του Θεολόγου, τη θεολογική προσφορά του και τα εκλεκτά του συγγράμματα, καθώς επίσης και για την αγνή και υποδειγματική φιλία του με τον Μέγα Βασίλειο.

    Ήταν γνώστης για την αρετή, την σοφία και την ορθή πίστη του, ώστε οι χριστιανοί της Κωνσταντινούπολης τον κάλεσαν να αναλάβει τον αγώνα εναντίον των Αρειανών.

    Ο Γρηγόριος δέχτηκε, μετέβη στην πρωτεύουσα και έστησε το πνευματικό στρατηγείο του στο μικρό ναό της Αγίας Αναστασίας. Εκεί εκφώνησε τους περίφημους πέντε Θεολογικούς λόγους του,
για τους οποίους ονομάστηκε Θεολόγος.  Στην έρημο πέρασε τον υπόλοιπο χρόνο της ζωής του, με προσευχή, μελέτη και συγγραφή, όπου τελικά πέθανε ειρηνικά στις 25 Ιανουαρίου του 391 μ.Χ.

    Εκείνο που δεν έχει γίνει ευρύτερα γνωστό, είναι το θαύμα που έκανε ο Άγιος Γρηγόριος στο Δελβινάκι, το ακριτικό χωριό της Ηπείρου, το οποίο από τότε έκανε τον Άγιο πολιούχο και προστάτη του.

    Ημέρα μνήμης η σημερινή για το χωριό και για όλους τους κατοίκους του Δελβινακίου. 

    Κάθε χρόνο τέτοιες μέρες, ξαναγυρίζει η σκέψη μας στην εποχή που ο δεύτερος μεγάλος πόλεμος του αιώνα μας, φθάνοντας και σε μας, είχε σκορπίσει την συμφορά.

"Κι΄όλα τα΄ σκιαζε η φοβέρα

και τα πλάκωνε η σκλαβιά"

Για να θυμηθούμε τα λόγια του ποιητή.

    Είναι ωστόσο και ο ιστορικός χρόνος με τα πολυσήμαντα γεγονότα που σημάδεψαν ιδιαίτερα και αντιπροσωπευτικά αυτόν τον τόπο.

    Ο πόλεμος με τους Ιταλούς, η Γερμανική κατοχή, η Εθνική Αντίσταση, ο Εμφύλιος αλλά και η μεταπολεμική περίοδος..

    Κατά την γερμανική κατοχή το Δελβινάκι, όπως και όλη η Ήπειρος, ανήκε στον τομέα ευθύνης των Ιταλών. Ο Γερμανικός στρατός εμφανιζόταν περιοδικά. Το Δελβινάκι έγινε πολλές φορές στόχος επιχειρήσεων των Γερμανών. Ιδιαίτερα σοβαρή ήταν η περίπτωση της 25ης Ιανουαρίου 1944, ημέρα του Αγίου Γρηγορίου.

    Πέρα από τις γνωστές μάχες που δόθηκαν από το τάγμα Δελβινακίου, το Δελβινάκι σώθηκε (δεν κάηκε από τις δυνάμεις κατοχής), γιατί οι κάτοικοι συγκέντρωσαν τον οπλισμό του χωριού στο κεντρικό καφενείο και τον σκέπασαν με κάρβουνα. Οι Γερμανοί ψάχνοντας όλο το χωριό δεν βρήκαν ίχνος οπλισμού και περνώντας και από το κεντρικό καφενείο δεν είδαν καν τον σκεπασμένο οπλισμό, ήταν 25 Γενάρη 1944 του Αγίου Γρηγορίου και από τότε ο Άγ. Γρηγόριος είναι προστάτης του χωριού. 

Έτσι το χωριό σώθηκε από ολοκαύτωμα.

    Οι τίτλοι ηρωισμού και αυτοθυσίας που έχει να επιδείξει το Δελβινάκι, είναι τόσοι ώστε ο τίτλος του"ηρωικού", τον οποίο με τόση περηφάνια φέρει η όμορφη πρωτεύουσα του Πωγωνίου, είναι τίτλος γραμμένος με αίμα και ιδρώτα. Είναι τίτλος που τοποθετεί το Δελβινάκι λαμπρό μνημείο φιλοπατρίας και γενναιότητας και αποτελεί φωτεινή παράδοση και σύμβολο για τους νεότερους. 

    Είναι υποχρέωσή μας να θυμίσουμε...για να ξυπνήσουν οι αναμνήσεις για όσους -παλιούς - έζησαν αυτές τις δύσκολες καταστάσεις, για να μάθουν οι νεότεροι και κυρίως να τιμήσουμε εκείνους που χάθηκαν κι αυτούς που συνέβαλαν μ΄οποιοδήποτε τρόπο στο να στηθεί και να μείνει αυτός ο τόπος.

    Ξημέρωνε η 25η Ιανουαρίου 1944, περίοδος Γερμανικής κατοχής. Το χωριό κοιμόταν, όχι χωρίς ανησυχία όμως. Οι κατακτητές, αγανακτισμένοι από την Αντίσταση που έβλεπαν διαρκώς να διογκώνεται, γυρνούσαν τις πόλεις και τα χωριά, κάνοντας έρευνες και συλλήψεις υπόπτων και σκορπίζοντας το θάνατο χωρίς οίκτο. 

Το Δελβινάκι περίμενε κι αυτό τη σειρά του...

    Κι ήταν εκείνο το πρωινό, χαράματα της 25ης Ιανουαρίου, όταν η είδηση που σήμανε συναγερμό 

στο χωριό :
- Γερμανοί...! Έρχονται οι Γερμανοί !

    Σε λίγα λεπτά όλοι οι χωριανοί συγκεντρώθηκαν στην κεντρική πλατεία. Εκεί, κοντά στον μεγάλο πλάτανο του χωριού απέναντι από το κοινοτικό γραφείο, ήταν ένα καφενείο όπου τα σώματα της αντίστασης είχαν μεταφέρει πολεμοφόδια, όπλα, χειροβομβίδες και ότι άλλο διέθεταν για να χτυπήσουν τον εχθρό. Είχαν σκοπό να τα κρύψουν σε ασφαλέστερο σημείο αλλά δεν πρόλαβαν. Και, τώρα; ...Τώρα που οι Γερμανοί θα έφταναν σε λίγο εκεί ; ...Τι να κάνουν ;...
    Η ώρα ήταν κρίσιμη. Κάθε λεπτό που περνούσε, αισθάνονταν ότι τους έφερνε πιο κοντά στο θάνατο...Σκέπασαν όσο καλύτερα μπορούσαν τον πολεμικό εξοπλισμό με κάρβουνα και ξύλα που είχαν κάπου εκεί πρόχειρα. Οπωσδήποτε όμως το σημείο δεν ήταν ασφαλές. Τότε κάποιος είπε :
- Σήμερα γιορτάζει ο Άγιος Γρηγόριος ο Θεολόγος. Ας κάνουμε προσευχή στον Άγιο για να μας βοηθήσει ! Ο Θεός είναι μεγάλος ! Δεν θα μας αφήσει...
    Συμφώνησαν όλοι. Οι παγωμένες από το φόβο καρδιές άρχισαν να θερμαίνονται. Έφυγαν για τα σπίτια και τις δουλειές τους για να μην κινήσουν υποψίες. Κι όλοι από τα βάθη της καρδιάς τους επικαλούνταν τον Άγιο τον οποίο μέχρι τότε δεν γνώριζαν και καλά-καλά. Τώρα όμως τον αισθάνονταν δίπλα τους !
    Όλα ήταν παγωμένα. Γενάρης - κατοχή - φόβος - ....
    Κι ήρθαν πράγματι οι Γερμανοί.
    Ο Σωκράτη - Αλέξης, ένας από τους λίγους Γερμανομαθείς χωριανούς, προσπάθησε να τους απασχολήσει, θυμίζοντας τους την επιτυχημένη Χριστουγεννιάτικη εκδήλωση, που είχε προηγηθεί στο κεντρικό καφενείο και κατ΄ανάγκη οι κάτοικοι του Δελβινακίου είχαν δεχθεί, σκύβοντας το κεφάλι στην θέληση του δυνατού.
    Οι Γερμανοί μάζεψαν τους άνδρες του χωριού στην πλατεία κι έκαναν μόνοι τους έλεγχο σε διάφορα σημεία και σπίτια του χωριού. Ο Στυλιανός Μπέκαρης, άλλος χωριανός, πλήρωσε με την ζωή του τα ελάχιστα φυσίγγια που βρέθηκαν στο σπίτι του.
    Οι κατακτητές δεν αστειεύονταν. Μπήκαν και στο κεντρικό καφενείο. Η αγωνία έφτασε στο κατακόρυφο. Κι η προσευχή τώρα πιο δυνατή. Η αγωνία των χωριανών ήταν μεγάλη και ο φόβος της ανακάλυψης πλανιόταν γύρω, ξέροντας πως συμπεριφέρονται οι σκληροί κατακτητές σε τέτοιες περιπτώσεις.
    Εκείνη τη στιγμή, εντελώς απρόσμενα, μια φωτοβολίδα ακούστηκε και φωταγώγησε τον ουρανό, δίνοντας σήμα ότι οι έρευνες έπρεπε να σταματήσουν και το Γερμανικό απόσπασμα να μαζευτεί για την αναχώρηση. Η ανακούφιση για το χωριό ήταν απερίγραπτη. Όλοι απέδωσαν το αναπάντεχο δώρο στην προστασία του Αγίου Γρηγορίου.
    Από τότε το Δελβινάκι αγάπησε πολύ τον Άγιο Γρηγόριο τον Θεολόγο. Του έχτισε ένα μικρό παρεκκλήσι που να θυμίζει το Θαύμα και κάθε χρόνο πανηγυρίζει την μνήμη του με επισημότητα λιτανεύοντας την εικόνα του στους δρόμους του χωριού.

    Η πολιτεία δέχτηκε το 1965 - με ειδικό διάταγμα - να οριστεί ο Άγιος Γρηγόριος πολιούχος του Δελβινακίου και η 25η Ιανουαρίου, ημέρα τιμής και ευγνωμοσύνης στη μνήμη του.
    Ο Αρτέμης Χατζηνικολάου, ο Μικρασιάτης που πολιτογραφήθηκε Δελβινακιώτης και έζησε την περιπέτεια του τόπου, με την καλλιτεχνική του ευαισθησία, δούλεψε για την δημιουργία ενός μνημείου που στόλισε την είσοδο, από το Ντερβένι, στο κέντρο του χωριού.
    Οι εισφορές των κατοίκων και των ξενιτεμένων, βοήθησαν για την διαμόρφωση του χώρου και το χτίσιμο της μικρής εκκλησίας, που είναι αφιερωμένη στον Άγιο Γρηγόριο και είναι δεμένη με την εποχή και το γεγονός που τιμούνε όλοι οι κάτοικοι του Δελβινακίου, κάθε χρόνο στις 25 Ιανουαρίου.
    Ίσως κι εμείς κάποτε ανοίξαμε το ημερολόγιο για να γνωρίσουμε τον Άγιο που ήταν κοντά μας σε κάποιο συγκλονιστικό γεγονός της ζωής μας. Ίσως κι εμείς αισθανθήκαμε την ανάγκη να ζητήσουμε την βοήθεια του Αγίου της ημέρας που είχαμε κάποια δυσκολία. Γιατί οι Άγιοι είναι δίπλα μας παντού και πάντοτε. Σε κάθε τόπο αισθανόμαστε την παρουσία τους. Κάθε ημέρα μας συνοδεύουν με τις προσευχές τους. Είναι οι συνοδοιπόροι μας στο ταξίδι της ζωής. 
Οι φίλοι του Θεού και δικοί μας φίλοι.