Αφιέρωμα στον χωριανό μας Γεώργιο Γαζή

Γραμματέας του Καραϊσκάκη, ο Δελβινακιώτης Γεώργιος Γαζής (1795 – 1855)
Ο Γεώργιος Γαζής γεννήθηκε το 1795 στο Δελβινάκι Πωγωνίου Ιωαννίνων, που τότε έσφυζε από ζωή και απαριθμούσε πολλούς κατοίκους, ήταν δε πρωτεύουσα της επαρχίας Πωγωνίου.
Τα πρώτα γράμματα τα έμαθε στο αλληλοδιδακτικό και Ελληνικό Σχολείο Δελβινακίου. Στις 11 Οκτωβρίου 1814 έφθασε στο Ιάσιο της Μολδαβίας και δούλεψε σε εμπορικό κατάστημα.
Αρχές του 1815 αποχώρησε από την εργασία του και στις 14-7-1815 με την προτροπή και συστάσει του Μητροπολίτη Βενιαμίν, έκανε εγγραφή στο ¨Αυθεντικόν¨ σχολείο του Ιασίου, προσελήφθη δε ως υπότροφος, παραμένοντας εκεί μέχρι τον Μάρτιο του 1816.Τον Ιούλιο του 1816 μετέβη στο Βουκουρέστι πλησίον του Αρχιδιδάσκαλου Νεοφύτου Δούκα, τον οποίο ο Γαζής αποκαλεί «πατέρα της ευζωίας του». Εκεί παρακολούθησε μαθήματα στο εκεί Γυμνάσιο. Στο τέλος του 1816 ο Γαζής είχε εξαντληθεί οικονομικά και απευθύνθηκε προς τον επίσκοπο Μπουζαίου, Κωνστάντιον Φιλίτην από την Ζίτσα, ζητώντας την οικονομική συνδρομή του για την αποπεράτωση των σπουδών του. Ο επίσκοπος ανταποκρίθηκε θετικά με μια όμως συμφωνία, πως μετά την περάτωση των σπουδών του να διδάξει στις σχολές της Ζίτσας. Αυτή η υποχρέωση όμως δεν εκτελέστηκε ποτέ, γιατί οι κάτοικοι της Ζίτσας είχαν προσλάβει τον διδάσκαλο Γεώργιο Αίσωπο η Κρανά.Τον Νοέμβριο του 1819 τελειώνοντας τις σπουδές του προσελήφθη ως διδάσκαλος. Το επόμενο έτος 1820, προσχώρησε στην Εταιρία των Φιλικών από τον Θεόδωρο Θράκα. Τα τέλη του ίδιου έτους επανήλθε στο Ιάσιο, όπου διδάχθηκε την αλληλοδιδακτική μέθοδο από τον εκ Φιλιππουπόλεως Γεώργιο Κλεοβούλου και έλαβε δίπλωμα και βραβείο γροσίων τριάκοντα.

Μετά το τέλος των σπουδών του, τον Ιανουάριο του 1821, επρόκειτο να σταλεί από τον Νεόφυτο Δούκα ως απόστολος της Φιλικής Εταιρίας, στην Ήπειρο για την διάδοση των αρχών της. Δεν πρόφτασε όμως λόγο του κινήματος του Αλεξ. Υψηλάντη, στο Ιάσιο και έτσι ακολούθησε τον Υψηλάντη. Μετά την αποτυχία του κινήματος του Υψηλάντη στο Δραγατσάνιο, ο Γαζής κατήλθε στη Ελλάδα και αγωνίσθηκε υπό διαφόρους στρατηγούς υπέρ πίστεως και πατρίδος, π.χ. αγωνίστηκε στην λεγόμενη ¨επάνω μάχη¨ υπό τον Νικόλαο Υψηλάντη, στο δε Σούλι, με ιερό ενθουσιασμό υπό τον Περραιβόν.
Μετά το Σούλι, ο Γαζής πήγε στην Κόρινθο στις αρχές του 1822 και διορίστηκε γραμματέας του Υπουργού του πολέμου Ι. Κωλέττη. Τον Ιούλιο του 1822 ο Γαζής μεταβαίνει στο Μεσολόγγι ως χιλίαρχος του Μάρκου Μπότσαρη.
Διατέλεσε και γραμματέας του αγωνιστή του Ξηρομέρου, Βαρνακιώτη.
Το 1823 ο Γαζής έθεσε τον εαυτό του στη διάθεση της αγωνιζόμενης για την ελευθερία Κρήτης, συμπράττοντας με τον Γεώργιο Μεληδόνη.
Κυρίως όμως ο Γαζής είναι γνωστός ως γραμματέας του Καραϊσκάκη τον οποίο υπηρέτησε από το 1822 έως το 1826. Έπειτα υπό τον Καρατάσο του οποίου εξεφώνησε τον επιτάφιο στην Ναύπακτο το 1830 και τέλος υπό τον Αυγουστίνο Καποδίστρια. Το 1829 είχε προσληφθεί για τις στρατιωτικές υποθέσεις με μηνιαίο μισθό 400 γροσίων.

Η αποκατάσταση της εθνικής ανεξαρτησίας και ανάκτηση της ελευθερίας του Γένους βρήκε τον Γαζή να είναι γραμματέας στον Α. Καποδίστρια για τις στρατιωτικές υποθέσεις. Αναγκάστηκε όμως να παρατηθεί το 1830, κατόπιν ασθένειας και να μεταβεί στο Δελβινάκι.
Λόγω όμως του μεγάλου χρέους που συνήψε το Δελβινάκι για την καταπολέμηση του Αλή Πασά, οι σχολές του Δελβινακίου παρέμειναν κλειστές από το 1826 έως το 1830. Άνοιξαν με την προτροπή του Γαζή και την συμπαράστασή του. Διετέλεσε και διδάσκαλος την τριετία 1830 έως 1833 με μεγάλη επιτυχία.
Την 6η Ιανουαρίου 1835 διορίστηκε γραμματέας του εφετείου Αθηνών. Επειδή δεν είχε νομικές γνώσεις παραιτήθηκε και μετέβη στην Αίγινα όπου διορίστηκε δάσκαλος με σχολάρχη τον Νεόφυτο Δούκα. Επέστρεψε στην Αθήνα και μετά στο Μεσολόγγι όπου διορίστηκε σχολάρχης και εγκαταστάθηκε εκεί, οικογενειακώς.
Την 30η Μαΐου 1840 μετατέθηκε στην Άμφισσα σαν σχολάρχης. Εκεί αρρώστησε και ζήτησε, με την γνωμάτευση ιατρών να επανέλθει στο Μεσολόγγι όπου έφθασε την 30η Σεπτεμβρίου 1843.
Τελικά, ο Γαζής διορίστηκε στο Μεσολόγγι σχολάρχης από το 1844 έως το 1850 και τον Μάρτιο του 1855 μετατέθηκε στην Λαμία, όπου απεβίωσε μετά τετραήμερο την 28η Μαρτίου 1855: «συνεπεία των καθ οδόν κακουχιών, του ψύχους και της ψυχικής οδύνης, την οποία εις ηλικίαν 60 ετών εδοκίμασεν ούτος εκ της ακαίρου ταύτης μεταθέσεως».
Η εφημερίς του Μεσολογγίου ¨Φιλοπατρίς Έλλην¨ της 23ης Απριλίου του 1855, αγγέλλουσα τον θάνατον του ανδρός προσέθετεν ότι ούτος κατέλιπεν εις άκραν απορίαν και απελπισίαν την συζυγόν του και τα τέσσερα τέκνα, στερηθέντα αίφνης και αυτού του επιούσιον άρτου.

Από τα εκδοθέντα έργα του Γαζή είναι :
1. Βιογραφία των ηρώων, Μάρκου Μπότσαρη και Γεωργίου Καραϊσκάκη (1828).
2. Τρόπαιον Δελβινακίου (1835) Δαπάνες του ιδίου, προς χάριν της πατρίδος του.
Που περιγράφει την Ιστορία του Δελβινακίου κατά του Αλή Πασά με ποιοτικό τρόπο-μέτρο, τις απόπειρες του Αλή Πασά για υποδούλωση του Δελβινακίου, τις μεθοδεύσεις τις οποίες χρησιμοποιούσε για την αρπαγή της περιουσίας των κατοίκων και την δυναμική αντίσταση των Δελβινακιωτών, οι οποίοι προτίμησαν να υποστούν όλα τα δεινά μαρτύρια, παρά να γίνουν τιμάρια, του αλλόπιστου τύραννου.
3. Απομνημονεύματα αφορώντας τον Γ, Βαρνακιώτη
4. Συντακτικόν (1833) για τους μαθητές των σχολών του Δελβινακίου.
5. Κώδιξ της βιογραφίας (1844)
6. Λεξικό της Επαναστάσεως των Ελλήνων (1847)
7. Λόγοι υπό τον Γεωργίου Γαζή «επιτάφιοι και επικήδειοι και πανηγυρισμοί εις την εορτή της Αγίας Τριάδας, Τρισυποστάτου Θεότητος και περί μετανοίας και εξομολογήσεως και ελεημοσύνης».