Δελβινάκι : Το Ιστορικό χωριό των Ιωαννίνων !

(από το Larissa Press). Κείμενο – Φωτογραφία: Δημήτρης Καστανάρας

Σε απόσταση 50 χιλιομέτρων από την πόλη των Ιωαννίνων και μόλις 5 χιλιόμετρα από τα αλβανικά σύνορα είναι χτισμένο το χωριό Δελβινάκι στα 740 μέτρα υψόμετρο. Πρόκειται για ένα ιστορικό χωριό της περιοχής, μέσα σε ένα μοναδικό φυσικό περιβάλλον.
Το χωριό είναι χτισμένο με βάση την παραδοσιακή αρχιτεκτονική της περιοχής και όλα τα σπίτια είναι φτιαγμένα με πέτρα, κεραμίδια και ξύλο.
Σήμερα στο χωριό μένουν 350 κάτοικοι οι οποίοι ασχολούνται με την γεωργία και την κτηνοτροφία, και κάποιοι με τον τουρισμό. Οι κάτοικοι του χωριού αγαπούν πολύ τον τόπο τους, τον φροντίζουν και θέλουν οι επισκέπτες να μαθαίνουν για την ιστορία και τις παραδόσεις του.
Για την ονομασία του υπάρχουν διισταμένες απόψεις. Η μία εκδοχή απ’αυτές λέει, ότι πήρε την ονομασία του από την Ιταλία (Bella vino) για τους απέραντους αμπελώνες που είχανε στην περιοχή και καλλιεργούνταν παλαιά καθώς και από την καλή ποιότητα κρασιών που παρήγαγε την εποχή εκείνη. Η δεύτερη εκδοχή θέλει να πιστεύει ότι η ονομασία του προήλθε από το Δέλβινο της Αλβανίας λόγω της μεγάλης ομοιότητας των τοποθεσιών.
Το Δελβινάκι φέρεται να ιδρύθηκε κατά τον 12ο αι (1121), σύμφωνα με τους ιστορικούς Ι. Λαμπρίδη, Κ. Έξαρχο, Α. Μάνια.

Νέα τεκμήρια όμως τοποθετούν την ίδρυσή του πολύ παλαιότερα, τον 4ο π.χ. αιώνα. Οι ιστορικοί τοποθετούν στην θέση του Δελβινακίου την αρχαία Ηπειρωτική πόλη Ομφάλιο.
Το Δελβινάκι συγκροτημένο σε συνοικισμό, χρονολογείται περίπου στο 1615 – 1620 με την σύμπτυξη μικρών οικισμών (από Κτηνοτρόφους και Γεωργούς), όπως η Γάλιανη, ο Κλοκός, η Μεσσαριά, η Σωτήρα, η Πλασιάβιστα.
Κατά το τέλος του 17ου αι. άρχισαν να μεταναστεύουν προς την Κωνσταντινούπολη, την Μολδαβία, την Ρωσία κ.α και επιδόθηκαν στο εμπόριο και την βιοτεχνία. Έτσι δημιουργήθηκε ο πρώτος μεταναστευτικός πυρήνας Δελβινακιωτών στην Κωνσταντινούπολη ο οποίος χάριν στην οικονομική του ευρωστία έπαιξε σημαντικό ρόλο κατά την περίοδο της Τουρκοκρατίας.
Το Δελβινάκι στάθηκε ηρωικό προπύργιο στον ξεσηκωμό κατά του Αλή Πασά και φυσικά οι αδιάκοποι αγώνες των κατοίκων του, έκαναν τον Αλή Πασά να το κάψει δύο φορές, μία το 1765 και μία το 1788.
Ο Λόρδος Βύρων το 1809 αναφέρει ότι ευρέθη προ μαγευτικής θέας. Αυτό ήταν και το κίνητρο να δημιουργηθεί ένα τουριστικό κύμα Ευρωπαίων τουριστών προς το Δελβινάκι του 18ου αιώνα όπως του Γάλλου ιστορικού Pougueville και του συγγραφέα Leak.

Κατά τον 18ο αι. διέθετε Παρθεναγωγείο και Αρρεναγωγείο, χτισμένο το 1874 μετά από ενέργειες του ιατρού και λόγιου Δελβινακιώτη, Κωνσταντίνου Ηροκλή Βασιάδη, στο οποίο δίδαξαν κατά τον 19ο αιώνα ο ιερομόναχος Κωνστάντιος και ο ποιητής Γεώργιος Γαζής (στο χώρο που στεγάζονταν τα δύο αυτά σχολεία λειτούργησε μέχρι το 1989 η Ταπητουργική σχολή του ΕΟΜΕΧ). Στον διατηρητέο αυτό χώρο στεγάζεται τώρα το Δημοτικό Ελεύθερο Ανοιχτό Πανεπιστήμιο, Δημοτική Πινακοθήκη και Αγροτική Παιδική Βιβλιοθήκη.
Το κτήριο είναι χτισμένο σε σχήμα Ε για να θυμίζει την Ελευθερία, την Ελλάδα και την Εκπαίδευση.
Το 1913 απελευθερώθηκε από τον ελληνικό στρατό στο πλαίσιο των Βαλκανικών Πολέμων και έκτοτε αποτελεί κομμάτι του ελληνικού κράτους. Κατά τον ελληνοϊταλικό πόλεμο, το Δελβινάκι βομβαρδίστηκε σφοδρά την 28η Οκτωβρίου και κατελήφθη προσωρινά από τα ιταλικά στρατεύματα, τα οποία τόσο κατά την εισβολή όσο και κατά την αποχώρησή τους, λόγω της προέλασης των ελληνικών δυνάμεων, προέβησαν σε λεηλασίες.

Στις 23 Ιανουαρίου 1944, κατά τη διάρκεια επιδρομής γερμανικών δυνάμεων, ένας κάτοικος του χωριού εκτελέστηκε.
Πέρα από τις γνωστές μάχες που δόθηκαν από το Τάγμα Δελβινακίου, το Δελβινάκι σώθηκε (δεν κάηκε από τις δυνάμεις κατοχής) γιατί οι κάτοικοι συγκέντρωσαν όλο τον οπλισμό του χωριού στο κεντρικό καφενείο και τον σκέπασαν με κάρβουνα οι Γερμανοί ψάχνοντας όλο το χωριό δεν βρήκαν ίχνος οπλισμού και περνώντας και από το κεντρικό καφενείο δεν είδαν καν τον σκεπασμένο οπλισμό, ήταν 25/01/1944 του Αγ. Γρηγορίου και από τότε ο Αγ. Γρηγόριος είναι προστάτης του Χωριού.

Στη βόλτα στο χωριό σίγουρα θα σας εντυπωσιάσει πέρα από το διατηρητέο κτίριο του παλιού αρρεναγωγείου και παρθεναγωγείου, το λαογραφικό μουσείο του χωριού όπου θα βρείτε σημαντικά εκθέματα από την ζωή και την καθημερινότητα των κατοίκων του από τα παλιά χρόνια μέχρι σήμερα. Αξίζει επίσης να επισκεφθείτε την εκκλησία της Κοιμήσεως Της Θεοτόκου που χτίστηκε το 1619 και επεκτάθηκε το 1810.