Συνέχεια από την ιστορία του χωριού μας !

....Συνέχεια 

 Η τουριστική αξία που είχε αποκτήσει το Δελβινάκι τον 18ον αιώνα ήταν μοναδική. Πόλος έλξης των ευρωπαίων ειδικά τουριστών υπήρξε η φαντασμαγορική τοποθεσία πάνω στην οποία είναι χτισμένο. Είναι αδύνατο να φανταστεί κανείς σε υψόμετρο 740 μ πάνω από την θάλασσα τέτοια γοητεία που προσφέρουν οι πέριξ της κοιλάδας που χτίστηκε το Δελβινάκι άνισου ύψους και σχήματος λόφοι με πλούσια βλάστηση σε όλους τους τόνους πρασίνου. Έτσι το Δελβινάκι πήρε από την διαρκή Έκθεση Ηπείρου το χρυσό μετάλλιο για την τουριστική του τοποθεσία.
Όταν ο Λόρδος Βύρων το 1809 επισκέφθηκε το Δελβινάκι αναφέρει ότι ευρέθη προ μαγευτικής θέας. Αυτό ήταν και το κίνητρο να δημιουργηθεί ένα τουριστικό κύμα Ευρωπαίων τουριστών προς το Δελβινάκι του 18ου αιώνα όπως του Γάλλου ιστορικού Pougueville και του συγγραφέα Leak.
Δυστυχώς όμως η όμορφη πρωτεύουσα του Πωγωνίου ουδέποτε αξιοποιήθηκε τουριστικά και μοιραία ακολούθησε τον δρόμο του μαρασμού και της αφάνειας όπως αλώστε και όλα τα γραφικά χωριά του Πωγωνίου και έμειναν στο περιθώριο της ανάπτυξης διεκδικώντας έστω μια θέση στην πολιτιστική ιστορία του Ελληνισμού.
Κατά τον δεύτερο παγκόσμιο πόλεμο το Δελβινάκι έπαιξε μεγάλο ρόλο, είναι γνωστό για την δραστηριότητά του το Τάγμα Προκαλύψεως * Δελβινακίου υπό τον αντισυνταγματάρχη Μαρδοχαίο Φριζή, ** ο οποίος έγινε θρύλος. Το Τάγμα Προκαλύψεως «πετούσε από νίκη σε νίκη» τις ημέρες της μεγάλης αντεπίθεσης. Δελβινάκι,, Καλπάκι, Κόνιτσα, Καλαμάς, Πόγραδετς, Πρεμετή. Το πρωί της 28ης Οκτωβρίου 1940 βρήκε τον Φριζή διοικητή του υποτομέα Δελβινακίου της 8ης Μεραρχίας. Το Τάγμα Δελβινακίου συνέλαβε τους πρώτους Ιταλούς αιχμαλώτους (15 αξιωματικούς, 700 οπλίτες), συνέτριψε την Ιταλική Μεραρχία Αλπινιστών "Τζούλια" , ανέκοψε την προέλαση των Ιταλών επιτυγχάνοντας την αναστροφή του μετώπου και προχώρησε στο Αλβανικό έδαφος. Ο επικεφαλής του Τάγματος Δελβινακίου Φριζής για τα λαμπρά στρατιωτικά του κατορθώματα δέχθηκε τηλεγραφικά συγχαρητήρια του βασιλιά Γεωργίου του Β' και του πρωθυπουργού Ιωάννη Μεταξά, προαγόμενος σε συνταγματάρχη επ' ανδραγαθία. Εκεί, στην κορυφή Βίστριτσα, στις 5 Δεκεμβρίου του 1940, ο συνταγματάρχης Μαρδοχαίος Φριζής γίνεται θρύλος. Αρνείται να αφιππεύσει όταν τον χτυπούν ιταλικά αεροπλάνα. Είχε προσπαθήσει να αποκόψει τις ιταλικές δυνάμεις που υποχωρούσαν. Σκοτώνεται. Σε μια ήρεμη γωνιά της αλβανικής γης, κάτω από μια πελώρια βελανιδιά, οι στρατιώτες του τον θάβουν, όπως ήταν, με τη ματωμένη στολή.
Πέρα από τις γνωστές μάχες που δόθηκαν από το Τάγμα Δελβινακίου, το Δελβινάκι σώθηκε (δεν κάηκε από τις δυνάμεις κατοχής) γιατί οι κάτοικοι συγκέντρωσαν όλο τον οπλισμό του χωριού στο κεντρικό καφενείο και τον σκέπασαν με κάρβουνα οι Γερμανοί ψάχνοντας όλο το χωριό δεν βρήκαν ίχνος οπλισμού και περνώντας και από το κεντρικό καφενείο δεν είδαν καν τον σκεπασμένο οπλισμό, ήταν 25/01/1944 του Αγ. Γρηγορίου και από τότε ο Αγ. Γρηγόριος είναι προστάτης του Χωριού.

*  Σκοπός των Μονάδων Προκαλύψεως ήταν να παρασύρει τον εχθρό με συνεχή αναδίπλωση έως την κύρια γραμμή αμύνης. Εκεί οι Μονάδες Προκαλύψεως θα περνούσαν στην εφεδρεία.

Διοικητής των δύο κλιμακίων προκαλύψεως ο Συνταγματάρχης Πεζικού και διοικητής του 15ου Συντάγματος Ρήγας Βασίλειος 

                Α…Δυτικό Κλιμάκιο Προκαλύψεως, υπό τον Αντισυνταγματάρχη Μαρδοχαίο Φριζή ευθύνη από Καστάνιανη ως Δρυμάδες με τις παρακάτω δυνάμεις :

                                                α…Τάγμα Προκαλύψεως Δελβινακίου

                                                                1…1ος Λόχος εις Δρυμάδες

                                                                2…2ος Λόχος εις Ποντικάτες

                                                                3…3ος Λόχος εις Καστάνιανη

                                                β…2ο Τάγμα του 42ου Συντάγματος Ευζώνων ΝΑ λίμνης   

                                       Τζεραβίνας

                                                γ…42ο Ουλαμό Συνοδείας των 65' με αντιαρματική

                                       αποστολή σε Χάνι Δελβινάκι

                                                δ…40ό Ουλαμό Συνοδείας  των 65' εις Κουτσόκρανα

                                                ε…Πυροβολαρχία Σκόντα των 75' εις Χάνι Δελβινάκι

**   Μαρδοχαίος Φριζής γεννήθηκε το 1893 στη Χαλκίδα σε πολύτεκνη οικογένεια. Το όνειρό του ήταν να γίνει αξιωματικός. Έδωσε εξετάσεις στη Σχολή Ευελπίδων αλλά εγκατέλειψε τη σχολή. Γι' αυτό υπάρχουν δύο εκδοχές, α) ότι θεώρησε υποτιμητικό το ότι δεν ήρθε πρώτος [2] και β) ότι εξαιτίας του ιουδαϊκού θρησκεύματος δεν έγινε δεκτός [3]. Έδωσε εξετάσεις στο Πανεπιστήμιο και πέτυχε στη Νομική. Την περίοδο εκείνη συνδέθηκε με τον Κονδύλη, στον οποίο εκφράζει την επιθυμία του «να γίνει στρατιώτης». Μπήκε στη Σχολή Εφέδρων Αξιωματικών, από την οποία αποφοίτησε το 1916. Έλαβε μέρος στον Α' Παγκόσμιο Πόλεμο, στην εκστρατεία στην Ουκρανία, και στη μικρασιατική εκστρατεία, όπου, κατά την υποχώρηση, πιάστηκε αιχμάλωτος στη Σμύρνη. Άλλοι Εβραίοι πληροφορήθηκαν το γεγονός, και συγκέντρωσαν χρήματα για να τον απελευθερώσουν, εκείνος όμως αρνήθηκε λέγοντας «Ό,τι είναι να γίνει θα γίνει για όλους». Ένα χρόνο αργότερα αφέθηκε ελεύθερος μαζί με τους υπόλοιπους Έλληνες αξιωματικούς. Το 1936 μετατέθηκε στην Κρήτη και του ανατέθηκε ο τομέας λογοκρισίας επί του Τύπου. Μετατέθηκε στο Δελβινάκι με την αιτιολογία ότι «δεν έκανε σωστά τη δουλειά του». Στο Δελβινάκι συνδέθηκε με τον Μητροπολίτη Ιωαννίνων και μετέπειτα Αρχιεπίσκοπο Σπυρίδωνα, ο οποίος τον επισκεπτόταν συχνά για σκάκι.

Το πρωί της 28ης Οκτωβρίου 1940 τον βρήκε διοικητή του υποτομέα Δελβινακίου της 8ης Μεραρχίας. Ήταν αυτός που συνέλαβε τους πρώτους Ιταλούς αιχμαλώτους, 15 αξιωματικούς και 700 οπλίτες, συνέτριψε την ιταλική μεραρχία αλπινιστών «Τζούλια» και επικεφαλής του αποσπάσματος του Αώου ανέκοψε την προέλαση των Ιταλών επιτυγχάνοντας την αναστροφή του μετώπου προχωρώντας στο αλβανικό έδαφος.

Σε επόμενο, θα υπάρχει συνέχεια