Στις 25 Γενάρη 1995, ο χωριανός μας κ. Νίκος Παπαδόπουλος,
έγραφε :
Είκοσι πέντε Ιανουαρίου, γιορτάζεται ο Πολιούχος μας Άγιος Γρηγόριος.
Ημέρα μνήμης η σημερινή για το χωριό μας και για όλους τους Δελβινακιώτες.
Κάθε χρόνο τέτοιες μέρες, ξαναγυρίζει η σκέψη μας στην εποχή που ο Δεύτερος μεγάλος πόλεμος του αιώνα μας, φθάνοντας και σε μας, είχε σκορπίσει την συμφορά.
¨ Κι΄ όλα τάσκιαζε η φοβέρα
και τα πλάκωνε η σκλαβιά¨
Για να θυμηθούμε τα λόγια του ποιητή.
Ταιριάζει να γυρίσουμε στα γεγονότα και να πούμε το χρονικό της ημέρας.
Είναι υποχρέωσή μας να θυμίσουμε….για να ξυπνήσουν οι αναμνήσεις για όσους – παλιούς- έζησαν αυτές τις δύσκολες καταστάσεις, για να μάθουν οι νεότεροι και κυρίως να τιμήσουμε εκείνους που χάθηκαν κι αυτούς που συνέβαλαν μ΄οποιδήποτε τρόπο στο να σταθεί και να μείνει τούτος ο τόπος.
Ήταν γνωστό πως όπου πήγαιναν δεν πήγαιναν για καλό…!
Από τις προηγούμενες ημέρες τα σώματα της αντίστασης, που δρούσαν στις γύρω περιοχές, είχαν μεταφέρει και έκρυψαν – όπως κάνανε όλο τον τελευταίο καιρό της μαύρης κατοχής – πολεμοφόδια, όπλα, χειροβομβίδες, και ότι άλλο μπορούσε να χρησιμοποιηθεί για να δυσκολέψει τον εχθρό μιας και μόνο έτσι μπορούσαν να κάνουν ζημιά στις σιδερόφρακτες στρατιές που αλλιώς – κατά μέτωπο – ήταν αδύνατο να αντιμετωπιστούν.
«Αυτό βέβαια γινόταν ¨βουβά¨ σ΄όλο τον Ελληνικό χώρο, γι΄αυτό και ¨πλήρωναν¨ πολλά χωριά, με την γνωστή θηριωδία των Ούννων.»
Στην περίπτωση του χωριού μας όμως ο χρόνος δεν ήταν αρκετός για να μεταφερθεί όλος ο εξοπλισμός του χωριού σε ασφαλέστερο σημείο.
Κάπου εκεί κοντά στον μεγάλο πλάτανο του χωριού μας, ήταν ένα κατάστημα, αντίκρυ από το ¨μελικό¨ και το παλιό το τότε κοινοτικό γραφείο. Έκαναν ότι μπορούσαν εκείνη τη στιγμή οι χωριανοί. Σκέπασαν τον εξοπλισμό με κάρβουνα και ξύλα που πρόχειρα ήταν εκεί και προσεύχονταν στο Θεό και τον Άγιο εκείνης της ημέρας να τους βοηθήσουν.
Όλα ήταν παγωμένα. Γενάρης – Κατοχή – Φόβος - .
Κι ήρθαν οι Γερμανοί..!
Ο Σωκράτη – Αλέξης, ένας από τους λίγους Γερμανομαθείς χωριανούς, προσπάθησε να τους απασχολήσει, θυμίζοντας τους την επιτυχημένη Χριστουγεννιάτικη εκδήλωση, που είχε προηγηθεί στο κεντρικό καφενείο και κατ΄ανάγκη οι άμοιροι Δελβινακιώτες είχαν δεχθεί, σκύβοντας το κεφάλι στην θέληση του δυνατού.
Οι Γερμανοί μάζεψαν τους άνδρες του χωριού στην πλατεία και έκαναν μεμονωμένα έλεγχο σε διάφορα σημεία και σπίτια του χωριού.
Ο Στυλιανός Μπέκαρης, άλλος χωριανός μας, πλήρωσε με την ζωή του κάποια ελάχιστα φυσίγγια που βρέθηκαν στο σπίτι του.
Η αγωνία των χωριανών μας ήταν μεγάλη και ο φόβος της ανακάλυψης πλανιόταν γύρω, ξέροντας πως συμπεριφέρονται οι σκληροί κατακτητές σε τέτοιες περιπτώσεις.
Είναι γνωστό το πώς ¨πλήρωναν¨ με εκτελέσεις ομαδικές και κάψιμο των χωριών για αντίποινα άλλες περιοχές της Ελλάδος.
Το Δελβινάκι όμως γλύτωσε. Βοήθησε ο Θεός. Οι Γερμανοί πήραν διαταγή να φύγουν εσπευσμένα. Ήταν ένα ανεπάντεχο δώρο. Ήταν η βοήθεια του Αγίου Γρηγορίου που γι αυτήν είχαν προσευχηθεί. Μάζεψαν τη στρατιωτική δύναμή τους και έφυγαν χωρίς να φθάσουν στα κρυμμένα πολεμοφόδια.
Η ανακούφιση στο χωριό, ήταν μεγάλη.
Οι κατακτητές είχαν φύγει αφήνοντας πίσω ρημαγμένο τον τόπο.
Μέσα στην προσπάθεια για ανασυγκρότηση, στα τόσα προβλήματα, στα τόσα βάσανα που συσσώρευσε ακόμα η εποχή που ακολούθησε, το Δελβινάκι δεν ξέχασε αυτή τη στιγμή της σωτηρίας του.
Το Δελβινάκι, Δήμος πια - για Εθνικούς λόγους στη μεθόριο από το 1949 – το θυμάται. Η πολιτεία δέχτηκε, το 1965 – με ειδικό Διάταγμα – να οριστεί η ημέρα της 25 Ιανουαρίου του Αγίου Γρηγορίου, σαν ημέρα τιμής και τον Άγιο Γρηγόριο, πολιούχο του Δελβινακίου.
Ο Αρτέμης Χατζηνικολάου, ο Μικρασιάτης που πολιτογραφήθηκε Δελβινακιώτης και έζησε την περιπέτεια του τόπου μας, με την καλλιτεχνική του ευαισθησία, δούλεψε για την δημιουργία ενός μνημείου που στόλισε την είσοδο, από το Ντερβένι, στο κέντρο του χωριού μας.
Οι εισφορές των κατοίκων και των ξενιτεμένων, βοήθησαν για την διαμόρφωση του χώρου και το χτίσιμο της μικρής εκκλησίας, που είναι αφιερωμένη στον Άγιο Γρηγόριο και είναι δεμένη με την εποχή και το γεγονός που τιμάμε όλοι οι Δελβινακιώτες, κάθε χρόνο στης 25 Ιανουαρίου.
Νίκος Παπαδόπουλος +
25 / 01 / 1995
